ÇOKLU DOĞRUSAL BAĞINTI NEDENLERİ

Çoklu doğrusal bağlantı, doğrusal regresyon modelinin önemli bir varsayı­mı olan, bağımsız değişkenlerin kendi aralarında ilişki bulunmaması varsayımın­dan sapmadır. Yani, çoklu regresyon modelinde açıklayıcı değişkenlerden bazıları­nın veya tümünün kendi aralarında güçlü bir ilişki içinde olmalarına çoklu doğrusal bağlantı denmektedir.

Burada kastedilen, bağımsız değişkenler arasındaki güçlü ve tam bir ilişkidir. Yoksa, iktisadi değişkenler arasında çoğunlukla az çok bir ilişki bu­lunmaktadır. Aralarında hiç bir ilişki bulunmayan değişkenlere dikey (orthogonal) değişkenler denmektedir. Bu durumda ise, çoklu regresyona gerek kalmadan her bir bağımsız değişkenin tek tek bağımlı değişkenle basit regresyonu bulunur.

Bağımsız değişkenler arasındaki tam bir bağlantı ( r .= 1 ) ile hiç bir bağlantı ol­maması (r_xjx=0 ) durumları uç hallerdir. Bunlar, çok nadir görülebilecek durumlar­dır. Uygulamada daha çok, bu uç haller arasındaki durumlarla karşılaşılmakta ve de­ğişkenler arasındaki önemli derecede bir ilişki, problem olarak karşımıza çıkmakta­dır. Yoksa, zayıf bir ilişki önemli bir sorun oluşturmamaktadır. Çoklu doğrusal bağ­lantı daha çok zaman serisi verilerinde ortaya çıkmaktadır.

Çoklu doğrusal bağlantının başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

i) Bağımsız değişkenlerin aynı trendin etkisinde bulunmaları İktisadi değişkenler, aynı faktörlerin etkisi altında kalarak, zaman içinde birlik­te değişme eğilimi gösterirler. Gerçekten de, hızlı bir büyüme döneminde iktisadi değişkenler hep birlikte büyümekte ve daralma döneminde de yine hep birlikte kü­çülmektedirler. İşte, zaman serilerindeki büyüme ve trend faktörleri, çoklu doğrusal bağlantının en önemli nedenleridir.

ii) Örnek büyüklüğünün küçük tutulması

Uygulamada, az sayıda veri ile çalışıldığında da çoklu doğrusal bağlantı ortaya çıkabilmektedir. Özellikle zaman serilerinde, kısa dönemde değişkenler birlikte de­ğişme içinde olduklarında çoklu doğrusal bağlantı ortaya çıkmaktadır.

iii) Bazı bağımsız değişkenlerin gecikmeli değerlerinin modele başka bir değiş­ken olarak alınması

Bazı hallerde, bağımsız değişkenlerin bir veya birkaç dönem gecikmeli de­ğerleri de modele ayrı bağımsız değişkenler olarak alınmaktadır.

Örneğin, bir tü­ketim fonksiyonu çalışmasında, bağımsız değişkenler olarak, cari gelirin yanın­da geçmiş dönemlerin gelirleri de kullanılabilir. Bu da çoklu doğrusal bağlantı­ya yol açabilir. Zira, bir değişkenin birbirini izleyen değerlerinin bağlantılı ol­maları çok doğaldır.